Đột Quỵ: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Cách Phòng Ngừa

Đột Quỵ là gì

1. Định Nghĩa Đột Quỵ:
   • Đột quỵ là tình trạng y tế cấp cứu, xảy ra khi lượng máu cung cấp cho một phần của não bị gián đoạn hoặc giảm sút nghiêm trọng, dẫn đến tổn thương tế bào não. Đột quỵ không chỉ gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe mà còn ảnh hưởng đến khả năng vận động, nói và thậm chí là sự sống của bệnh nhân.
2. Phân Loại Đột Quỵ:
   • Đột quỵ có thể được chia thành hai loại chính: đột quỵ do thiếu máu cục bộ (ischemic stroke), chiếm khoảng 85% số trường hợp, và đột quỵ xuất huyết (hemorrhagic stroke).
3. Tầm Quan Trọng của Việc Nhận Biết Sớm:
   • Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của đột quỵ là rất quan trọng vì nó giúp cấp cứu kịp thời, giảm thiểu rủi ro tổn thương não và cải thiện khả năng hồi phục của bệnh nhân.

Nguyên Nhân Gây Ra Đột Quỵ

1. Các Yếu Tố Nguy Cơ:
   • Tuổi tác và giới tính: Nguy cơ đột quỵ tăng lên với tuổi và thường cao hơn ở nam giới.
   • Yếu tố lối sống: Hút thuốc, uống rượu quá mức, chế độ ăn nhiều chất béo và ít vận động là những yếu tố có thể tăng nguy cơ đột quỵ.
   • Tình trạng sức khỏe: Bệnh cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim và rối loạn lipid máu là những yếu tố nguy cơ lớn.
   • Yếu tố di truyền và bệnh lý khác: Một số bệnh lý di truyền và rối loạn máu cũng có thể tăng nguy cơ đột quỵ.
2. Môi Trường và Các Yếu Tố Khác:
   • Ô nhiễm không khí và căng thẳng kéo dài cũng có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ.
3. Sự Khác Biệt giữa các Loại Đột Quỵ:
   • Đột quỵ do thiếu máu cục bộ xảy ra khi một mạch máu bị tắc nghẽn, còn đột quỵ xuất huyết xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ.

Các Triệu Chứng Phổ Biến của Đột Quỵ

1. Triệu Chứng Cơ Bản:
   • Yếu liệt nửa người: Đột ngột mất khả năng vận động hoặc cảm giác yếu ở một bên cơ thể.
   • Rối loạn nói và hiểu ngôn ngữ: Khó khăn trong việc nói, hiểu lời nói, hoặc lời nói không rõ ràng.
   • Mất thị lực đột ngột: Mất thị lực hoặc thị lực mờ ở một hoặc cả hai mắt.
   • Chóng mặt và mất thăng bằng: Đột ngột cảm thấy chóng mặt, mất thăng bằng hoặc gặp khó khăn trong việc đi lại.
   • Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân: Đau đầu đột ngột, dữ dội và không giải thích được.
2. Triệu Chứng Bổ Sung:
   • Rối loạn vận động hoặc cảm giác: Cảm giác tê bì hoặc không cảm nhận được ở một phần cơ thể.
   • Rối loạn nhận thức: Lú lẫn, khó tập trung hoặc khó hiểu môi trường xung quanh.
   • Các triệu chứng bất thường khác: Như thay đổi nhận thức về không gian, vấn đề với mắt, khó nuốt.

Các Dạng Đột Quỵ Người Bệnh Thường Gặp

1. Đột Quỵ Do Thiếu Máu Cục Bộ:
   • Đặc điểm: Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, xảy ra khi một cục máu đông chặn dòng máu đến não.
   • Nguyên nhân: Thường liên quan đến bệnh xơ vữa động mạch, huyết khối hoặc embolism.
2. Đột Quỵ Xuất Huyết Não:
   • Đặc điểm: Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào trong não.
   • Nguyên nhân: Cao huyết áp không kiểm soát và rối loạn mạch máu là những nguyên nhân chính.
3. Đột Quỵ Xuất Huyết Dưới Nhện:
   • Đặc điểm: Là loại đột quỵ xuất huyết không phổ biến, xảy ra ở không gian dưới nhện – một phần của não.
   • Nguyên nhân: Thường liên quan đến vỡ mạch máu do các tình trạng như bệnh lý mạch máu não.

Phương Pháp Chẩn Đoán Đột Quỵ

1. Khám Lâm Sàng:
   • Lịch sử bệnh nhân: Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng và tiền sử y tế của bệnh nhân.
   • Kiểm tra thần kinh: Bao gồm các bài kiểm tra để đánh giá chức năng thần kinh, như khả năng nói, cảm giác và vận động.
2. Chụp Hình Y Khoa:
   • Chụp CT và MRI: Đây là những phương pháp quan trọng để phát hiện các dấu hiệu của đột quỵ, bao gồm sự hiện diện của huyết khối hoặc xuất huyết.
   • Siêu âm động mạch cảnh và Doppler: Giúp đánh giá tình trạng của các mạch máu dẫn máu đến não.
3. Xét Nghiệm Máu:
   • Xét nghiệm đánh giá rối loạn đông máu: Để xác định các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ.
   • Xét nghiệm chức năng tim và mạch máu: Để kiểm tra nguy cơ liên quan đến bệnh tim.

Cách Cấp Cứu cho Người Bị Đột Quỵ

1. Nếu Người Bệnh Tỉnh:
   • Đảm bảo an toàn: Đưa người bệnh vào tư thế thoải mái và an toàn, tránh di chuyển họ nếu không cần thiết.
   • Gọi cấp cứu ngay lập tức: Đột quỵ là tình trạng khẩn cấp y tế cần được xử lý ngay lập tức.
   • Theo dõi triệu chứng: Ghi nhận các triệu chứng và thời gian xuất hiện để thông báo cho nhân viên y tế.
2. Nếu Người Bệnh Bị Hôn Mê:
   • Kiểm tra đường thở: Đảm bảo không có vật cản trở đường thở của người bệnh.
   • Kiểm tra hơi thở và mạch đập: Nếu không thấy hơi thở hoặc mạch đập, thực hiện hồi sinh tim phổi (CPR) nếu bạn được đào tạo.
   • Không nên cho uống hoặc ăn gì: Điều này có thể gây nguy hiểm nếu người bệnh không kiểm soát được nuốt.

Phương Pháp Điều Trị Đột Quỵ

1. Điều Trị Đột Quỵ Do Thiếu Máu Cục Bộ:
   • Sử dụng thuốc tiêu sợi huyết: Như alteplase, giúp làm tan cục máu đông.
   • Thủ thuật can thiệp mạch: Bao gồm các phương pháp như chụp mạch và loại bỏ huyết khối trực tiếp từ mạch máu.
2. Điều Trị Đột Quỵ Xuất Huyết:
   • Kiểm soát huyết áp: Huyết áp cao cần được kiểm soát chặt chẽ.
   • Phẫu thuật: Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể cần thiết để giảm áp lực trong não hoặc sửa chữa mạch máu bị tổn thương.
3. Chăm Sóc Hỗ Trợ và Phục Hồi Chức Năng:
   • Vật lý trị liệu: Giúp phục hồi chức năng vận động và cơ.
   • Phục hồi chức năng nói và nuốt: Các bài tập phục hồi khả năng nói và nuốt.

Những Di Chứng của Đột Quỵ Gây Ra

1. Hệ Hô Hấp:
   • Suy giảm chức năng hô hấp: Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc hít thở đúng cách.
   • Nguy cơ viêm phổi: Do khả năng ho và nuốt yếu.
2. Hệ Tuần Hoàn:
   • Rối loạn nhịp tim: Có thể phát triển sau đột quỵ.
   • Huyết áp không ổn định: Cần được theo dõi và kiểm soát chặt chẽ.
3. Hệ Cơ:
   • Teo cơ và yếu cơ: Mất chức năng vận động ở một phần cơ thể.
   • Đau cơ và cứng cơ: Có thể xuất hiện ở các bộ phận không vận động.
4. Hệ Tiêu Hóa:
   • Khó nuốt (dysphagia): Ảnh hưởng đến khả năng ăn uống.
   • Táo bón: Do ít vận động và sử dụng một số loại thuốc.
5. Hệ Tiết Niệu và Sinh Sản:
   • Rối loạn chức năng bàng quang: Bệnh nhân có thể gặp vấn đề trong việc kiểm soát bàng quang.
   • Ảnh hưởng đến chức năng sinh sản: Cả về khía cạnh tâm lý và thể chất.
6. Hệ Thần Kinh:
   • Rối loạn nhận thức và tâm thần: Bao gồm vấn đề về trí nhớ, sự chú ý, và thay đổi tâm trạng.
   • Đột quỵ tái phát: Nguy cơ tái phát đột quỵ thường cao hơn sau lần đầu.

Cách Phục Hồi Sau Đột Quỵ

1. Chức Năng Nói:
   • Phục hồi ngôn ngữ: Làm việc với chuyên gia phục hồi ngôn ngữ để cải thiện khả năng giao tiếp.
   • Bài tập miệng và lưỡi: Giúp cải thiện khả năng nuốt và phát âm.
2. Chức Năng Vận Động:
   • Vật lý trị liệu: Tập luyện vận động để cải thiện sức mạnh và phối hợp.
   • Chỉnh hình và dụng cụ hỗ trợ: Sử dụng các thiết bị hỗ trợ như nẹp, gậy đi bộ.
3. Chức Năng Cảm Giác:
   • Liệu pháp cảm giác: Nhận biết và phản hồi với các kích thích cảm giác.
   • Bài tập tái kết nối não-cơ: Giúp cơ thể học cách phản ứng lại với các kích thích cảm giác.

Cách Phòng Ngừa Đột Quỵ

1. Duy Trì Lối Sống Lành Mạnh:
   • Chế độ ăn uống cân đối: Giàu rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và ít chất béo bão hòa.
   • Vận động thể chất: Thường xuyên tập thể dục để cải thiện sức khỏe tim mạch.
2. Kiểm Soát Các Yếu Tố Nguy Cơ:
   • Kiểm soát huyết áp: Tránh cao huyết áp thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và lối sống.
   • Quản lý tiểu đường và cholesterol: Kiểm soát đường huyết và mức cholesterol.
3. Thay Đổi Thói Quen Hàng Ngày:
   • Bỏ hút thuốc và hạn chế rượu: Hai yếu tố quan trọng gây tăng nguy cơ đột quỵ.
   • Giảm căng thẳng: Thực hành các phương pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga.
4. Kiểm Tra Sức Khỏe Định Kỳ:
   • Thăm khám bác sĩ định kỳ: Để phát hiện sớm và quản lý các yếu tố nguy cơ.

Tham khảo thêm các bài viết khác về sức khoẻ tại đây.